Vervroegd stemmen op maandag en dinsdag, tellen op woensdag

DEN HAAG - Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen kan er niet alleen vervroegd gestemd worden, maar wordt er ook vervroegd begonnen met het tellen van de stemmen. De stemmen die op maandag en dinsdag zijn uitgebracht, worden woensdag overdag geteld.

Op maandag en dinsdag na het sluiten van de stemlokalen om 21.00 uur stellen de stembureauleden eerst vast hoeveel kiesgerechtigden hebben gestemd. Dat doen zij door het aantal geldige stempassen en volmachtbewijzen te tellen. Woensdag overdag worden de stembiljetten pas geteld. De uitkomst van die telling wordt na 21.00 uur bekendgemaakt. Woensdag beginnen de tellers om 21.00 uur met het tellen van de stemmen die op die dag zijn uitgebracht.

Dat tellen gebeurt met de hand en begint met een sneltelling op lijstniveau: het optellen van alle geldige stemmen per politieke partij. De stembureaus geven de uitkomst van die sneltelling door aan hun gemeente. Daarna worden de geldige stemmen per kandidaat geteld. Als dat klaar is, maakt het stembureau daarvan een proces-verbaal op, dat naar de gemeente wordt gebracht.

Centraal tellen

In 34 gemeenten verloopt het telproces net anders. Die gemeenten, waaronder Rotterdam, Utrecht, Groningen en Maastricht, doen mee aan een experiment centraal tellen. De stembureaus in die gemeenten tellen woensdag alleen het aantal stemmen per lijst, en de stemmen per kandidaat worden pas op donderdag geteld, op een of meerdere centrale locaties. Met deze zogenoemde centrale stemopneming wordt sinds de Europese Parlementsverkiezingen in 2019 geëxperimenteerd. Doel is het proces van tellen betrouwbaarder, transparanter en dus beter controleerbaar te maken.

Op basis van de processen-verbaal tellen de stembureaus de uitslagen bij elkaar op. Het gemeentelijk centraal stembureau stelt maandag 21 maart in een openbare zitting de officiële uitslag en de zetelverdeling vast. Op woensdag 30 maart treden de zittende raadsleden af en worden de nieuwe leden geïnstalleerd. Vanwege een gemeentelijke herindeling met Weesp gebeurt dat in de gemeente Amsterdam al op 24 maart.

Het tellen van stemmen is openbaar. Mensen mogen komen kijken, maar mogen stembureauleden niet hinderen tijdens het tellen. In de stemlokalen zijn mondkapjes niet verplicht en er hoeft ook geen 1,5 meter afstand te worden gehouden. Echter richten de gemeenten de lokalen wel zo in dat 1,5 meter afstand kán worden gehouden en worden er extra hygiënemaatregelen genomen.