Celstraf voor hulp bij tien zelfdodingen

DEN BOSCH - De rechtbank heeft een 30-jarige man uit Eindhoven veroordeeld voor onder meer het verkopen van zelfdodingsmiddelen, die in ieder geval door tien mensen werden gebruikt. Hij krijgt een gevangenisstraf van 3,5 jaar, waarvan 1,5 jaar voorwaardelijk. 

De verdachte verdiepte zich vanwege persoonlijke omstandigheden in zelfdodingsmogelijkheden. Hij is ervan overtuigd dat ieder mens het recht heeft om over zijn eigen leven te beschikken en vindt het overheidsbeleid op dit punt tekortschieten. Daarom startte hij in 2018 met het te koop aanbieden van zelfdodingsmiddel Y.

Via Marktplaats kwam hij in contact met een lid van de Coöperatie Laatste Wil (CLW). De CLW heeft als doel heeft het beschikbaar stellen van middelen waarmee de leden hun leven kunnen beëindigen op een door hen gekozen moment, zonder tussenkomst van anderen en op een waardige manier. Vervolgens nam het aanbieden van zelfdodingsmiddelen een grote vlucht.

De verdachte maakte op een bedrijfsmatige manier postpakketjes die bestonden uit een zelfdodingsmiddel (middel Y), een afgepaste hoeveelheid antibraakmiddel en een richtlijn voor het gebruik daarvan. Deze richtlijn schreef de verdachte zelf, in samenwerking met het CLW-lid. Ook ontwikkelde hij de zelfdodingspil, door een ander zelfdodingspoeder (middel X) in afgepaste dosering in capsules te doen. Ieder pakket bevatte 2 of 3 capsules: een fatale dosering. De zelfdodingsmiddelen en de antibraakmiddelen kocht de verdachte in grote hoeveelheden in het buitenland.

De verdachte is geen arts, apotheker of op een andere manier geschoold of bekwaam om met geneesmiddelen om te gaan. Hij deed zijn kennis op via internet. 

1.600 zelfdodingspakketjes

Naast de verkoop via Marktplaats, kreeg de verdachte via het CLW-lid en later ook andere CLW-vrijwilligers e-mailadressen van personen die op bijeenkomsten van de CLW te kennen hadden gegeven interesse in het zelfdodingsmiddel te hebben. De verdachte stuurde aan deze adressen een e-mail, waarin hij het pakketje te koop aanbood. Als er geld werd overgemaakt, stuurde hij met de post een pakketje met het gewenste zelfdodingsmiddel. Uit onderzoek van de politie blijkt dat de verdachte ongeveer 1.600 pakketjes heeft verstuurd.

Voor ieder compleet pakket dat de verdachte verstuurde, geldt dat hij de Geneesmiddelenwet overtrad en dat hij zich in potentie schuldig maakte aan hulp bij zelfdoding. Het lag niet meer in zijn handen, maar volledig in die van de koper of deze het middel ook zou innemen en de zelfdoding daadwerkelijk plaatsvond. Uit het strafdossier blijkt dat dit in ieder geval 10 keer is gebeurd.

Blind vertrouwen

De verdachte kende in de meeste gevallen de kopers van zijn product niet. Ook mat hij zich geen oordeel over de persoonlijke omstandigheden en beweegredenen van de afnemers. In principe kwam iedereen boven de 18 jaar in aanmerking voor een pakket en verdere eisen zouden volgens de verdachte onwenselijke inmenging betekenen van het recht op zelfbeschikking. Verder vertrouwde hij erop dat het goed zat, omdat hij de e-mailadressen van kopers ontving van anderen, die wél van de persoonlijke situatie van de potentiële kopers op de hoogte waren.

De verdachte was op de hoogte van de strafbaarheid van zijn handelen. Hij instrueerde zijn afnemers namelijk om correspondentie met hem te verwijderen. Hij wilde aanhouding en vervolging voorkomen om zoveel mogelijk mensen te helpen, zo verklaarde hij.

Euthanasiepraktijk ondermijnd

De rechtbank rekent het de verdachte ernstig aan dat hij op zeer grote schaal en gedurende bijna 3 jaar dodelijke middelen per post verstuurde aan iedereen die daarom vroeg. Hij stelde geen vragen en leverde desgewenst. De verdachte sprong daarmee zeer lichtvaardig om met het leven van anderen en bracht schade toe aan de waarde van het menselijk leven in het algemeen. Bovendien heeft hij daarmee de in Nederland geldende, met veel zorgvuldigheidseisen vormgegeven Euthanasiepraktijk ondermijnd.

Door de wijze van verpakking, in gewone potjes met een schroefdop, die in brievenbuspakketjes werden verzonden, kan bovendien niet worden uitgesloten dat de zeer giftige middelen in handen van bijvoorbeeld kinderen kwamen. Ook postbezorgers stelde de verdachte op deze manier aan gevaar bloot. Pakketjes kunnen in het verzendproces immers beschadigd raken.

Verder was voor de verdachte volstrekt onduidelijk of de middelen daadwerkelijk besteld werden met het doel om zelf te gebruiken. Niet valt uit te sluiten dat deze middelen ook besteld werden om er een ander mee om het leven te brengen. 

Soms gruwelijke dood

Door de verdachte werd een verkeerd beeld voorgespiegeld aan de kopers. Gebruik van middel X leidt niet altijd tot een 'zachte' dood. In sommige gevallen wordt bijvoorbeeld ernstige benauwdheid en paniek beschreven, wat leidde tot een gruwelijke dood, zo vertelden nabestaanden tijdens de behandeling van de strafzaak.

Ook weegt de rechtbank mee dat de verdachte de drempel verlaagde om over te gaan tot zeer drastische besluiten door kopers. Middel X is een middel waartegen geen antigif bestaat. Eenmaal in voldoende dosis ingenomen en binnengehouden is het gegarandeerd dodelijk. Door dit voor iedereen beschikbaar te maken riep de verdachte een groot risico in het leven dat mensen met suïcidegedachten impulsief grijpen naar het middel en daadwerkelijk om het leven komen, terwijl dat met de juiste hulp voorkomen had kunnen worden.

Wetten naleven

De rechtbank is zich bewust van de maatschappelijke discussie over dit onderwerp. Zij is echter van mening dat de vragen die hiermee samenhangen niet in de rechtszaal, maar in de samenleving besproken moeten worden en uiteindelijk door de wetgever moeten worden beantwoord. In een democratische samenleving is het van belang dat wetten worden nageleefd. Ook door diegenen die hun mening niet in alle opzichten in de wet terugvinden. De verdachte nam echter het recht in eigen hand en stelde eigenhandig het recht op zelfbeschikking boven alle andere rechten en de wet.

Hoewel de verdachte verklaarde zich niet meer bezig te zullen houden met het verstrekken van zelfdodingsmiddelen, ziet de rechtbank voor het opleggen van een celstraf een zogezegd groot generaal preventief doel. De rechtbank wil hiermee aan iedereen duidelijk maken dat het op deze manier buiten de wettelijke kaders treden niet straffeloos kan.

Geen royaal leven

Anders dan het Openbaar Ministerie, ziet de rechtbank geen aanwijzingen dat de verdachte van zijn handel 'royaal heeft geleefd'. De bijverdiensten uit de verkoop van de pakketten gebruikte hij als het ware als leefgeld. In totaal was dit vermoedelijk een bedrag dat de hoogte van een uitkering (die de verdachte nooit aanvroeg) niet veel ontloopt, zodat moeilijk volgehouden kan worden dat de verdachte hier 'royaal' van heeft geleefd. Ook zijn er aanwijzingen dat hij het middel soms gratis verstrekte en dat juist de CLW-leden erop aandrongen om de prijs te verhogen.

Geen enkel toezicht of controle

De verdachte was behulpzaam bij de dood van 10 mensen. Het aantal door hem verstrekte zelfdodingspakketten maakt echter duidelijk dat dit aantal in potentie nog met een factor 160 kan toenemen. Daarnaast betekent deze hoeveelheid verstrekkingen dat er in de samenleving een grote hoeveelheid dodelijk middel aanwezig is. Er is geen enkel toezicht of controle op het gebruik hiervan mogelijk. Dit alles maakt dat de omvang van deze zaak enorm is en dat de rechtbank voor de strafoplegging kijkt naar de maximumstraf die voor dit specifieke feit geldt: 4 jaar.

De rechtbank houdt echter ook rekening met de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. Volgens een psycholoog is er bij de verdachte sprake van een autismespectrum stoornis en andere psychische klachten. Daarom beschouwt de rechtbank hem als verminderd toerekeningsvatbaar. Verder ziet de rechtbank duidelijk aanwijzingen in het dossier dat de verdachte door leden van de CLW is gebruikt als een handig instrument om haar doelstellingen te verwezenlijken. Hij was door zijn psychische kwetsbaarheid makkelijk beïnvloedbaar.

Daarnaast moest de verdachte zich ruim 1,5 jaar aan allerlei voorwaarden van de schorsing van zijn voorlopige hechtenis houden, die een behoorlijke impact op zijn leven hadden. Dit alles maakt dat de rechtbank een celstraf oplegt van 42 maanden, waarvan 18 maanden voorwaardelijk. Daarnaast krijgt hij een meldplicht bij de reclassering en moet hij zich laten behandelen voor zijn problematiek.